توسط : ۱. جرقهٔ کار – همان اوایل فروردین
فروردین هنوز تمام نشده بود که خبری رسید؛ خبری که هم شوکه‌کننده بود، هم هیجان‌انگیز:
«بچه‌ها، امسال باید گزارش سالانه 1403 رو توی یک ماه تموم کنیم.»
همین جملهٔ کوتاه شد استارت یک ماراتن سی‌روزه که در آن ۶۱ اسلاید ساختیم؛ از صفرِ دیتاکست‌ها تا طراحی نهایی آمادهٔ انتشار.
۲. خط قرمز ما: بی‌طرفی کامل
از همان روز اول گفتیم: هر عددی که منبع شفاف نداره، مستقیم می‌ره سطل آشغال.
دو فیلتر داشتیم:
- منبع معتبره؟
- دست‌کم دوبار کراس‌چک شده؟
اگر جواب «نه» بود، حتی اگر عدد وسوسه‌برانگیزی بود، حذفش می‌کردیم.
۳. یک قصه، دو جور مخاطب
این گزارش باید هم مدیر مارکتینگ رو سر ذوق بیاره، هم پژوهشگر داده رو با جزئیات سیراب کنه.
ترفند ما «دهکده‌ی صدنفره» بود: مثلاً به‌جای اینکه بگیم «۶۵٪ مردم موبایل دارند»، گفتیم «از هر صد نفر، ۶۵ نفر گوشی هوشمند دارن».
هم عدد دقیق موند، هم تصویر ذهنی ساختیم.
۴. اعداد باید جان بگیرن (قانون سه‌ثانیه)
با خودمون شرط گذاشتیم: اگر مخاطب تو سه ثانیه نفهمه چی گفتیم، یعنی طرح هنوز پخته نشده.
مثال واقعی؟
«۲۶ میلیون کاربر تلگرام» رو تبدیل کردیم به این تصویر: «از هر چهار نفر، یکی توی تلگرامه».
قیاس ساده‌ای که کل داستان رو در یک نگاه منتقل می‌کرد.
۴.۱. الهام از کتاب و اصول طراحی
برای ساخت این روایت‌های عددی، از ایده‌های کتاب جان بخشیدن به اعداد (Making Numbers Count) و اصول بصری‌سازی داده (Data Visualization) الهام گرفتم؛ جایی که عدد فقط یک عدد نیست، بلکه نقطهٔ شروع یک درک انسانی‌ست.
۵. نبرد با یکنواختی
۶۱ اسلاید یعنی هر لحظه خطر خستگی مخاطب. راه‌حل ما این بود:
شروع هر فصل با یک «صفحهٔ نفس»؛ یا یک عکس رئال تمام‌عرض، یا نقل‌قولی درشت باشه.
هر نمودار حداکثر سه رنگ؛ پالت محدود، ذهن آزاد.
۶. ترکیب رئال + وکتور، زیر سقف برندبوک
وفادار موندن به گایدلاین‌های برندبوک، کنار چالش‌های طراحی، برای من همیشه لذت‌بخش بوده.
در صفحه‌های مختلف، ترکیبی از عکس‌های رئال، وکتورها و آیکن‌ها استفاده کردیم تا هم صفحه زنده بمونه، هم پالت رنگ حفظ بشه.
در کنارش، تا جای ممکن از عناصر بصری ساده استفاده کردیم تا صفحه شلوغ و پرنویز نشه و مخاطب راحت‌تر پیام رو بگیره.
نتیجه شد گزارشی که نه خشک بود، نه آزاردهنده برای چشم.
۷. دو نفر، یک مغز: طراح و استوری‌تلر
اگر استوری‌تلر گوشهٔ دیگهٔ میز نبود، احتمالاً هنوز روی اسلاید چهار گیر کرده بودم.
او قصهٔ هر فصل رو می‌نوشت، من بلافاصله فریمش رو می‌چیدم.
بارها بحث کردیم سر یک جمله یا یک رنگ. اما همون بحث‌ها ریتم کار رو ساخت.
فهمیدم بهترین ایده‌ها وسط بگومگوهای دوستانه به دنیا میان.
۸. استراحت ذهنی؛ لطفی به چشم آدمیزاد
فرمول طلایی‌مون شد:
۶۰٪ فضای سفید / ۳۰٪ متن / ۱۰٪ گرافیک
فضای سفید خرج اضافی نیست؛ اکسیژن مغز کاربره.
۹. درس‌هایی که گذاشتم ته جیبم
دادهٔ بی‌منبع مثل چای بی‌رنگه: نگاهش می‌کنی، ولی نمی‌نوشیش.
ساده کردن عددها شجاعت می‌خواد، اما ارزشش رو داره.
فضای سفید دشمن نیست؛ دوست تمرکزه.
طراح و راوی اگر از هم جدا شن، گزارش درمیاد، ولی جون نداره.
وقتی عددها ساده و قابل‌فهم شن، تصمیم‌گیری هم راحت‌تر می‌شه.
۱۰. خط پایان
روز سی‌ام، وقتی نسخهٔ نهایی گزارش سالانه 1403 رو آپلود کردم، حس کردم تور ماهی‌گیری رو از آب کشیدم و ماهی‌ها هنوز تقلا می‌کنن؛ عددها زنده مونده بودن.
حالا با خیال راحت خروجی می‌گیرم، چون مطمئنم هر کسی (چه مدیر باشه، چه دانشجو) تو سه ثانیه می‌فهمه چرا ساعت هشت شب، برای پست اینستاگرام طلاست.
دانلود نسخه کامل گزارش سالانه 1403
پانوشت:
اگر طراح گرافیکی هستی که از نمودارها فراری‌ای، فقط یک‌بار از صفر تا صد یک گزارش سالانه رو ببیند؛ بعدش خواهی دید عددها چطور روی صفحه راه می‌رن و تپش دارن.
منابع نام برده‌شده در متن:
کتاب جان بخشیدن به اعداد (Making Numbers Count)
دوره اصول بصری‌سازی داده – کورسرا (Data Visualization – Coursera)
درباره پروسه تهیه گزارش سالانه 1403 بیشتر بخوانید:
